Italia là một trong những quốc gia có truyền thống lâu đời về rượu vang, nhiều tác phẩm văn học đã nói đến rượu vang ở Italia từ thế kỷ thứ ba trước Công nguyên. Đây cũng là cường quốc rượu vang nhất nhì thế giới cùng với Pháp (908.000ha trồng nho, với sản lượng dao động từ 54 – 62 triệu hectolit/năm và mức tiêu thụ tính theo đầu người 55 lít/năm). Toàn Italia có 20 vùng sản xuất rượu vang, với hơn 400 giống nho địa phương.
Bản đồ các khu vực trồng nho của Ý
Hệ Thống Phận Hàng Rượu Vang Ý:
Rượu vang Italia về đại thể được chia làm 4 loại:
Rượu vang bàn (Vino da Tavola): Quy định về rượu vang bàn tương đối lỏng lẻo, cho phép nhà sản xuất rượu có quyền làm gần như bất cứ những gì họ muốn (pha thêm các thứ nước hoa quả lên men hoặc đường vào rượu như một số loại đã nhập vào Việt Nam hoặc không cần phải tuân thủ các quy định về tỷ lệ các giống nho trong rượu).
Rượu vang vùng (Indicazione Geographica Tipica – IGT): Các nhà sản xuất rượu phải tuân thủ những quy định về các giống nho làm rượu, nhưng không cần phải áp dụng các quy định khác về phương pháp làm rượu và sản lượng thu hoạch. Năm 2001, có khoảng 116 nhãn rượu vang vùng được đăng ký ở Italia.
Rượu vang có nguồn gốc xuất xứ được xác định (Denominazione di Origine Controllata –
DOC) : Quy định này tương đương với quy định AOC ở Pháp, nghĩa là các nhà trồng nho phải tuân thủ vùng sản xuất, giống nho làm rượu, sản lượng thu hoạch nho, cách trồng nho và làm rượu, cũng như lập các Ban giám khảo định kỳ để xác định xem rượu có đạt tiêu chuẩn DOC không. Đến cuối năm 2001, có khoảng 296 rượu DOC ở Italia.
Rượu vang chất lượng tuyệt hảo (Denominazione di Origine Controllata Garantita –
DOCG): Đây là thứ hạng rượu cao nhất ở Italia, tương đương với rượu Grands Crus (chất lượng tuyệt vời) ở Pháp hay rượu DOC (Denominacion Origen Calificada) của Tây Ban Nha. Thường các chuyên gia thử nếm rượu nhận biết tương đối dễ dàng các loại rượu DOCG của Italia, bởi vì rượu này tinh tế, thanh cao, sang trọng
Hệ thống phân loại 4 cấp bậc của Vang Ý
Sau đây là các loại rượu vang chất lượng tuyệt hảo được công nhận ở Italia năm 2001:
+ Vùng Piémont: Barolo, Barbaresco, Moscato d’Asti, Brachetto d’Acqui, Gattinara, Gavi, Ghemme.
+ Vùng Lombardie: Franciacorta, Valtellina Superiore,
+ Vùng Veneto: Bardolino Superiore, Recioto di Soave, Amarone Della Valpolicella
+ Vùng Friuli – Venezia – Giulia: Ramandolo
+ Vùng Emilia – Romagna: Albana di Romagna,
+ Vùng Toscana: Brunello di Montalcino, Carmignano, Chianti, Chianti Classico, Vernaccia di San Gemignano, Vino Nobile di Montepulciano
+ Vùng Ombrie: Sagrantino di Montefalco, Torgiano Rosso Riserva.
+ Vùng Campania: Taurasi
+ Vùng Puglia: Primitivo di Manduria, Negroamaro, Malvasia Nera, Nero di Troia
+ Đảo Sicily: Vermentino di Gallura, Nero d’Avola
Từ Bắc xuống Nam, Italia trải dài trên 1.200km với địa hình vô cùng đa dạng, mỗi địa phương đều có truyền thống sản xuất rượu vang riêng và các giống nho riêng, trừ một số giống nho quốc tế mà chủ yếu là các giống nho Pháp.
Miền Bắc Nước Ý
Vùng Piemonte
Bản đồ các khu vực trồng nho của Piemonte
+ Vùng Piémont nằm ở phía Tây – Bắc là vùng trồng nho làm rượu nổi tiếng nhất Italia
+ Với 7 loại rượu vang chất lượng tuyệt hảo (DOCG) và 43 loại có nguồn gốc xuất xứ được xác định (DOC)
+ Một số giống nho địa phương nổi tiếng của Italia như giống Nebbiolo tỏ ra rất thích hợp với chất đất vùng đồi Langhe và Monferrato và cũng chính giống nho này cho ra đời hai sản phẩm DOCG nổi tiếng Italia và thế giới: DOCG Barolo và DOCG Barbaresco.
+ Haigiống nho đỏ khác đang được quan tâm là giống Barbera và giống Dolcetto, rất thành công ở vùng Alba và Asti.
+ Trong các giống nho trắng, phải kể đến giống Cortese, giống Arneiss hay giống Muscat hạt nhỏ là giống nho có trong rượu vang sủi Asti (Asti Spumante).
Vùng Lombardie
Bản đồ các khu vực trồng nho của Lombardie
+ Nằm ở trung tâm Italia, với 27.000ha, sản xuất các loại vang rẻ tiền, không được người địa phương ưa chuộng, trừ rượu vang sủi Spumante tươi mát.
+ Tuy nhiên, cần phải nói thêm là hàng năm có tới 6 triệu chai rượu Nebbiano của vùng Lombardie được xuất sang Thụy Sĩ.
Các vùng phía Bắc khác
+ Vùng thung lũng Aoste, nằm lọt trong những hẻm núi phía Tây – Bắc, với 600ha, được biết đến như những sản phẩm rượu vang địa phương nhằm thỏa mãn tính hiếu kỳ của khách du lịch.
+ Vùng Ligurie, với 500ha, sản xuất chủ yếu vang trắng đến từ 5 làng trồng nho, đánh cá (Cinque Terre) cạnh thành phố La Spezia. Nho ở đây được trồng trên những sườn núi chênh vênh trông ra biển.
+ Vùng Trentin Haute Adige, với 11.100ha và khí hậu lục địa lạnh và khô, sản xuất các loại vang trắng tươi mát, nhiều tính khoáng chất.
+ Sát biên giới Áo và Slovenia, Vùng Friuli – Venezia – Giulia với 12.300ha, sản xuất nhiều rượu vang trắng nổi tiếng Italia và thế giới, ví dụ như rượu Tocai Friulano. Rượu vùng Friuli tươi mát, hương vị thơm ngát mùi hoa quả, nhưng thường không giữ được lâu.
+ Kế bên, vùng Veneto rộng lớn với 35.400ha (sản xuất khoảng 225 triệu chai hàng năm, gồm các loại vang đỏ DOC Bardolino và Valpolicella, vang trắng Soave, chưa kể đến rượu vang đỏ Amarone nổi tiếng từng được quảng bá trong phim “Bầy cừu im tiếng” và rượu DOCG Recioto.
/veneto-region-map-2--56a3ca705f9b58b7d0d3c525.jpg)
Bản đồ các khu vực trồng nho của Veneto
+ Phía Nam vùng Veneto, vùng Emilia – Romagna với rượu vang sủi nổi tiếng Lambrusco, sản xuất tới 700.000 hectolit hàng năm, trong đó 75% rượu vang đỏ.
Bản đồ các khu vực trồng nho của Emilia – Romagna
Miền Trung Nước Ý
Vùng Toscany
Bản đồ các khu vực trồng nho của Toscany
+ Vùng Toscany, với 68.000ha, sản xuất tới 33% sản lượng rượu vang toàn Italia, trong đó 85% vang đỏ. Giống nho đỏ Sangiovese đã đem lại vinh quang không chỉ cho rượu Chianti mà còn cho rượu Vino Nobile di Montepulciano và Brunello di Montalcino.
+ Vùng Toscany còn nổi tiếng với các loại rượu làm từ các giống nho Bordeaux như Cabernet Sauvignon và Merlot (rượu Tignanello và Sassicaia).
+ Tuy nhiên, vùng Toscany danh bất hư truyền không làm chúng ta lãng quên các vùng trồng nho, làm rượu khác của Italia như vùng Latium với các rượu vang trắng nổi tiếng Frascati (các giống nho Trebbiano, Malvasia Vàgreco) rất được thị dân Roma ưa chuộng.
+ Rượu Marino, cũng làm từ các giống nho như rượu Frascati, rượu Castelli Romani, rượu Est! Est! Est! di Montefiascone mà truyền thuyết kể lại rằng có một cố đạo–tửu đồ người Đức, trên đường hành hương đến Roma năm 1100, đã yêu cầu người đầy tớ của mình đi trước mở đường với nhiệm vụ ghi lại bằng phấn chữ “Est”, có nghĩa là “vang ngon (Vinum Est Bonum)” trước cửa những quán ăn bán rượu ngon. Khi đến địa phận Montefiascone, quá mê rượu ở đây, người đầy tớ đã ghi tới 3 chữ “Est” trên cửa tiệm ăn, từ đó trở thành huyền thoại rượu Est! Est! Est! Di Montefiascone.
Vùng Abruzzo
+ Montepulciano là giống nho đỏ chính ở vùng Abruzzo. Các loại rượu vang của vùng này được gọi là Montepulciano d’Abruzzo. Sẽ có một chút nhầm lẫn khi ta thưởng thức loại rượu vang này, bởi hương vị của nó khá giống với một loại rượu vang được làm từ giống nho Sangiovese của vùng Tuscany.
+ Hơn thế nữa, vùng này còn nổi tiếng khi trồng được giống nho Montepulciano. Đây là loại giống nho làm cho rượu vang trở nên phong phú hơn với hàm lượng chất tannin cao, có thể so sánh với các loại rượu vang làm từ giống nho Cabernet Sauvignon vậy.
Miền Nam Nước Ý
Vùng Puglia
Khi nhắc đến vùng Puglia nước ý, thì điều đầu tiên phải kể đến đó chính là các loại rượu vang trái cây. Giá cả của các loại rượu này rất phải chăng. Vùng Puglia sản xuất một số lượng lớn các loại rượu vang đỏ bí truyền mà không một vùng nào trên thế giới có thể sản xuất được. Puglia cũng được biết đến là nơi sản xuất ra rượu vang Chardonny.
Bản đồ các khu vực trồng nho của Puglia
+ Vùng Campania cũng có một huyền thoại khác liên quan đến rượu Lacryma Christi del Vesuvio. Chuyện kể rằng quỷ Sa Tăng khi bị đuổi ra khỏi Thiên Đường đã ăn cắp một mảnh Trời Xanh chạy trốn xuống vịnh Naples.
+ Vì thế mà thành phố Naples và vùng phụ cận thường bị gọi là “Thiên đường của quỷ dữ”. Chúa Jesus, trong một lần xuống trần gian, đứng trên sườn núi lửa Vésuve, đã nhỏ nước mắt thương xót cho người trần gian phải chịu cảnh ngang trái. Nơi những giọt nước mắt chúa Jesus nhỏ xuống trên sườn núi, mọc lên xanh tốt những vườn nho. Từ đó, rượu làm từ nho mọc trên núi Vesuve được gọi là “rượu nước mắt Chúa”.
Các giống nho phổ biến tại Ý
+ Ý có nhiều loại cây nho được trồng hơn bất kỳ quốc gia nào khác, bao gồm các giống địa phương và hầu như dãy hoàn chỉnh của các chủng loại nho quốc tế.
+ Số giống nho Vitis Vinifera được chính thức công nhận đạt tới hàng trăm, thậm chí có một ít cây nho không phải loài Vinifera và những cây nho lai được dùng đó đây bởi vô số nhà sản xuất tự thực hiện trong nước.
+ Sự thừa kế này về các cây nho giống cho phép Ý sản xuất một dãy rộng hơn về những rượu vang đặc biệt, hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Nhưng chỉ có một số loại nho phổ biến nhất và quan trọng nhất làm nên rượu vang Ý cao cấp
1-Nho Sangiovese
Giống nho nổi tiếng của Ý, niềm tự hào của Tuscany. Các loại rượu vang mang hương thơm đậm đà của trái cây nhỏ mọng nước, hương đất và cây tuyết tùng. Nó tạo ra các loại rượu vang Chianti Classico, Rosso di Montalcino, Brunello di Montalcino, và nhiều loại rượu vang khác.
2-Nho Nebbiolo
Giống nho cao quý nhất của Ý, tạo ra loại rượu vang ý Barolo và Barbaresco nổi tiếng trên thế giới, rượu vang được biết đến do sự tinh tế, hương thơm của nấm rừng, kẹo mềm, hoa hồng và nhựa thuốc lá.
3-Nho Montepulciano
Rượu vang ý ngon làm từ dòng nho này sở hữu hương vị trái cây, êm dịu, vị chua thanh, vị chát nhẹ.
4-Nho Barbela
giống nho sản xuất rượu vang đỏ được trồng nhiều nhất ở Piedmont, nổi tiếng nhất tại Asti và Alba. Barolo và Barbera mang hương thơm trái cây nhẹ nhàng, màu tối, vị chua thanh.
5-Nho Corvina
Là giống nho chính tạo ra loại rượu vang ý đắt tiền nổi tiếng của: Valpolicella và Amarone. Sau khi nho được sấy khô, Amarone tinh tế, sẫm và hương trái cây quyến rũ. Một số loại Amarone có thể để được hơn 40 năm.
6-Nho Nero d’avola
Hầu như không được biết đến trên thị trường quốc tế cho đến những năm gần đây, những giống nho bản xứ của Sicily đang giành lại sự chú ý vì rượu vang ngon mang hương vị mạnh mẽ, màu đen.
7-Nho Sagrantino
Là giống nho bản địa tại Umbria, chỉ được trồng trên diện tích 250 hecta nhưng rượu vang ý nổi tiếng trên toàn thế giới. Màu tía đen, hương thơm trái cây, vị chát khô, có thể để trong nhiều năm.
8-Nho Moscato
Giống nho trồng chủ yếu ở Piedmont, sản xuất ra loại vang nổ ngon nhẹ nhàng (frizzante), Moscato d’Asti ngọt Pinot Grigio mang đặc trưng thanh khiết, trong lành.
9-Nho Glera (Prosecco tên cũ)
Cho ra đời dòng vang sủi bọt dễ uống, đậm đà hương vị trái cây
Mặc dù Ý nổi tiếng nhất về các rượu vang đỏ quý hiếm để trữ lâu,nhưng hiện nay họ cũng chiếu cố những loại vang đỏ tức thời hơn, gồm những rượu mới (vini novelli) được uống vài tháng sau mùa thu hoạch
10- Giống nho Primitivo (Zinfandel)
Primitivo có nguồn gốc từ tiếng Latinh “primativus” và “primaticcio” của tiếng Ý cổ (nghĩa là “đầu tiên chín” hoặc “chín sớm”).
Tất cả các giai đoạn phát triển của giống nho này từ lúc ra hoa đến sự thay đổi màu sắc đều sớm hơn những giống nho khác, và chính vì vậy Primitivo là một trong những giống nho đầu tiên được thu hoạch ở Ý (nghĩa là khoảng tháng Tám)
Puglia là vùng trồng Primitivo chính tại Ý.
Primitivo là một giống nho da đen, chứa nhiều chất tanin ở vùng Puglia nơi sâu nhất miền Nam nước Ý. Nho Primitivo được trồng bởi gốc nho già có tuổi đời 100-120 năm tuổi. Giống Nho Primitivo cũng được biết đến như là cha đẻ của Nho Zinfandel, một giống nho rất phổ biến ở California, Mỹ hiện nay
Các hương vị chính của Primitivo là mứt, quả việt quất, hạt tiêu đen, anh đào, mận, boysenberry, nam việt quất, và cam thảo, gia vị và thường là một kết thúc đầy khói thuốc lá
11- Giống nho Malvasia Nera
Nho Malvasia Nera là giống nho đỏ có nguồn gốc Hy Lạp, gia đình nho Malvasia là sản phẩm thương mại quan trọng đối với Địa Trung Hải trong hơn 2000 năm qua.
Nho Malvasia Nera là giống nho đỏ có nguồn gốc Hy Lạp, gia đình nho Malvasia là sản phẩm thương mại quan trọng đối với Địa Trung Hải trong hơn 2000 năm qua.
Nguồn gốc tên gọi Malvasia bắt nguồn từ tên Monemvasia – một thị trấn của Hy Lạp, trung tâm chiến lược về kinh tế trong thời kỳ đế quốc.
Hiện nay, nho Malvasia Nera được trồng và phổ biến rộng rãi ở các nước ven bờ Địa Trung Hải. Malvasia Nera là nguyên liệu tạo ra loại rượu vang Ý nổi tiếng thế giới hiện nay.
12- Nho Negroamaro
Giống nho Negroamaro có vỏ đen thường gắn liền với vùng Puglia ở miền Nam nước Ý từ khoảng 1500 năm trở lại đây. Nho Neroamaro thường thấy trong các chai blended cùng với các loại nho khác như Primitivo, Malvasia Nera, Sangiovese hay Montepulciano.
Giống nho Negroamaro có vỏ đen thường gắn liền với vùng Puglia ở miền Nam nước Ý từ khoảng 1500 năm trở lại đây. Nho Neroamaro thường thấy trong các chai blended cùng với các loại nho khác như Primitivo, Malvasia Nera, Sangiovese hay Montepulciano.
Khí hậu ấm áp của Điạ Trung Hải ở đây rất phù hợp với loại nho này, nó làm cho quả nho đạt được độ chín đầy đặn nhất. Negroamaro là một giống nho chịu hạn khá tốt, giống nho này hầu như không bị ảnh hưởng bởi khí hậu ít mưa của vùng đất này. Nho Negroamaro thường được sử dụng vì khả năng mang lại màu sắc đậm, vị chát vừa phải và hương vị dâu đen hoặc thảo dược cho rượu vang.
Hương thơm dịu nhẹ của nó có thể được những người làm vang bậc thầy sử dụng để tạo ra ra những hương bị cực kì phức tạp như là hương Quế, Tiêu đen và hoa Đinh Hương và không phải ngẫu nhiên mà bán đảo Salento của tỉnh Peninsula – miền nam nước Ý được coi là nơi cho ra những chai vang từ nho Negroamaro hảo hạng nhất và thường được sản xuất dưới nhãn DOC của vùng Salice Salentino.
